در حالیکه بحران جمعیت بهانهای تازه شده است، دولت ایران با محدود کردن سقط جنین و پیشگیری از بارداری، مفهوم «زاد و ولد در ایران» را دگرگون کرده است.
از تشویق تا اجبار؛ سیاستی که بدن را هدف گرفته است
در سالهای اخیر، سیاستهای جمعیتی جمهوری اسلامی تغییر عمیقی کردهاند.
از شعارهای تبلیغاتی گرفته تا تصویب قانون «جوانی جمعیت»، همهچیز در خدمت افزایش تولدها قرار گرفته است.
اما در پشت این سیاستها، واقعیتی نگرانکننده پنهان است: کنترل کامل بدن زنان.
دولت نهتنها استفاده از قرصهای ضدبارداری را محدود کرده، بلکه پزشکان را از انجام بسیاری از عملهای پیشگیری منع نموده است.
در ظاهر، این سیاستها بهنام «حفظ نسل ایرانی» معرفی میشوند؛ اما در واقع، زنان را از تصمیمگیری درباره بدن خود محروم میسازند.
منتقدان میگویند حکومت در تلاش است تا بدن زن را به ابزار سیاست بدل کند — ابزاری برای افزایش جمعیت در زمانی که بحرانهای اقتصادی و مهاجرت جوانان، آیندهٔ کشور را تهدید میکند.
زاد و ولد در ایران؛ بحران واقعی یا ابزار سیاسی؟
کلمهٔ کلیدی «زاد و ولد در ایران» سالهاست در دستور کار نهادهای حکومتی قرار دارد.
در دههٔ ۱۳۹۰، نرخ باروری در ایران بهشدت کاهش یافت و این موضوع نگرانی سیاستگذاران را برانگیخت.
اما بهجای تحلیل علتهای واقعی مانند گرانی، بیکاری و نبود امنیت اجتماعی، حکومت سادهترین راه را برگزید: اجبار.
بر اساس گزارشهای رسمی، از سال ۱۴۰۱ تا امروز، هزاران داروی جلوگیری از بارداری از بازار جمعآوری شده و بیش از ۵۰۰ کلینیک زنان تحت نظارت امنیتی قرار گرفتهاند.
حتی توزیع رایگان وسایل پیشگیری در مراکز بهداشتی که سالها بخشی از خدمات عمومی بود، متوقف شده است.
کارشناسان میگویند این اقدامات نهتنها به افزایش تولد منجر نشده، بلکه باعث رشد «سقط جنینهای غیرقانونی» و آسیبهای جسمی و روانی گسترده در میان زنان شده است.
مادر شدن به فرمان دولت؟
در ایران امروز، تبلیغات تلویزیونی، سخنرانیهای رسمی و حتی آموزش در مدارس، همگی در مسیر یک هدف مشترک حرکت میکنند: ترویج زاد و ولد بهعنوان وظیفهٔ ملی.
دولت از زنان میخواهد «بیشتر به دنیا بیاورند» تا کشور «قویتر بماند».
اما پرسش اساسی این است: آیا قدرت واقعی در تعداد فرزندان است یا در کیفیت زندگی آنان؟
زنان بسیاری در مصاحبههای رسانهای گفتهاند که تصمیم برای بارداری دیگر «انتخاب شخصی» نیست، بلکه تحت فشار فرهنگی و مذهبی صورت میگیرد.
برخی نیز از ترس قضاوت اجتماعی یا دخالت نهادهای دولتی، مجبور به پنهانکاری درباره استفاده از روشهای پیشگیری شدهاند.
در این فضا، مادری از یک تجربهٔ انسانی زیبا، به یک وظیفهٔ تحمیلی تبدیل شده است؛ و بدن زن، به میدان جنگی میان آزادی فردی و قدرت حکومتی بدل گشته است.
پیامدهای پنهان سیاستهای جمعیتی
کارشناسان جمعیتشناسی معتقدند که سیاست فعلی نهتنها بحران جمعیت را حل نخواهد کرد، بلکه در آینده به بحرانهای بزرگتری منجر میشود.
افزایش فقر، فشار اقتصادی بر خانوادهها، و رشد نوزادانی که در شرایط ناپایدار به دنیا میآیند، تنها بخشی از نتایج این سیاست است.
برخی تحلیلگران این رویکرد را «مهندسی بدن» توصیف میکنند تلاشی برای کنترل جسم زنان بهجای حل ریشهای مشکلات جامعه.
مطالعه بيشتر : آرام جعفری و بابک انصاری راز آغاز رابطهشان را فاش کردند
به گفتهٔ یکی از پزشکان زنان در تهران:
«مشکل جمعیت نیست، مشکل زندگی است. هیچ زنی در فقر و ناامیدی تصمیم به مادر شدن نمیگیرد.
