در حالی که ایران با بحران فزاینده انرژی مواجه است، پدیده مزارع استخراج رمزارز غیرقانونی به یکی از عوامل پنهان اما تأثیرگذار در تعمیق این بحران تبدیل شده است. در حالی‌که شهرها در تاریکی فرو می‌روند و شبکه‌های برق تحت فشار شدید قرار دارند، گروه‌ها و افرادی بدون توقف مشغول به کار مزارع رمزارز هستند، اغلب در مناطق دورافتاده یا تحت پوشش نهادهای صوری. عجیب آنکه این فعالیت‌ها علی‌رغم ممنوعیت رسمی، نه‌تنها متوقف نشده، بلکه به بازاری سیاه و سودآور بدل شده‌اند که گاه با همدستی برخی مسئولان محلی یا ناتوانی در اجرای قانون ادامه می‌یابند.
استخراج غیرقانونی در ایران: برق چگونه بدون نظارت مصرف می‌شود؟
برآوردها نشان می‌دهد که نزدیک به ۱۰٪ از خاموشی‌های تابستانی ناشی از فعالیت مزارع استخراج رمزارز بدون مجوز است. وزارت نیرو چندین عملیات کشف و ضبط انجام داده و هزاران دستگاه ماینر را مصادره کرده است؛ برخی از آن‌ها در مساجد، کارگاه‌های متروکه و حتی ساختمان‌های دولتی کشف شده‌اند.
با اینکه دولت مجوز فعالیت برخی از مزارع رسمی را صادر کرده است، شمار زیادی از این مراکز به شکل غیرقانونی و با استفاده از برق یارانه‌ای فعالیت می‌کنند؛ مسئله‌ای که به معنای واقعی کلمه، مصرف منابع ملی به نفع بخش خصوصی و بدون بازگشت است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که برخی از این مزارع برق مورد نیاز یک محله مسکونی را مصرف می‌کنند.
نگران‌کننده‌تر آنکه اکثر این مزارع هیچ نظارتی از نظر زیست‌محیطی یا فنی ندارند؛ این موضوع موجب فرسایش زیرساخت‌های برق، افزایش هزینه‌های نگهداری، و تشدید ناترازی در شبکه‌های انرژی شده است، بدون آنکه منفعتی برای دولت یا مردم حاصل شود.
مزارع استخراج رمزارز در جهان: از چین تا ایران، تکرار یک سناریو
ایران نمونه‌ای واضح از وضعیتی است که در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله چین و قزاقستان، نیز رخ داده است. تا قبل از ممنوعیت کامل استخراج رمزارز در چین در سال ۲۰۲۱، این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده بیت‌کوین جهان بود و مصرف سالانه آن از مرز ۷۰ تراوات‌ساعت عبور می‌کرد.
با اعمال ممنوعیت در چین، استخراج‌کنندگان به کشورهایی مانند ایران مهاجرت کردند؛ جایی که برق نسبتاً ارزان و فضای نظارتی ضعیف باعث شد تا مزارع استخراج رمزارز در سکوت گسترش یابند.
در قزاقستان نیز رشد بی‌رویه استخراج رمزارز منجر به فشار شدید بر شبکه برق شد. دولت مجبور به واردات برق از روسیه و اعمال محدودیت‌های اضطراری شد. اکنون ایران نیز در مسیر مشابهی قرار گرفته است، با این تفاوت که برخورد دولت هنوز با تأخیر، پراکندگی و ابهام مواجه است.
مطالعه بيشتر : شهبانو فرح پهلوی در کنفرانس مونیخ: “نور ایران بر تاریکی اهریمن پیروز خواهد شد”
واکنش‌ها: نگرانی داخلی، هشدارهای بین‌المللی
در داخل ایران، انتقادهای مردمی از مقامات انرژی که نتوانسته‌اند جلوی گسترش مزارع استخراج رمزارز را بگیرند، رو به افزایش است؛ به‌ویژه در سایه خاموشی‌هایی که زندگی روزمره را مختل کرده‌اند. گزارش‌هایی از دخالت نهادهای شبه‌دولتی در این فعالیت‌ها نیز بر خشم عمومی افزوده است.
سازمان‌های زیست‌محیطی هشدار داده‌اند که استخراج رمزارز باعث تخریب زیرساخت‌های طبیعی می‌شود. مزارع استخراج نیاز به دستگاه‌های خنک‌کننده عظیم دارند که مصرف بالای آب و برق دارند؛ این در حالی است که کشور با بحران آب روبه‌روست.
در سطح بین‌المللی، نهادهای انرژی و ناظر بر رمزارزها ابراز نگرانی کرده‌اند که ایران از استخراج رمزارز برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که رمزارزهای تولیدشده در ایران به بازارهای سیاه منتقل شده و در فعالیت‌های غیرشفاف به کار گرفته می‌شوند.
