«حادثه راننده» دوباره بحث بی‌نظمی در مدیریت حمل‌ونقل تهران را زنده کرد؛ ماجرایی که با فشار افکار عمومی به سلب خط از شرکت خصوصی انجامید.
آغاز بحران؛ چگونه «حادثه راننده» به رسوایی تبدیل شد؟
ویدئویی که در چند ساعت در شبکه‌های اجتماعی ایران دست‌به‌دست شد، تنها یک لحظه عصبی از سوی راننده نبود؛ بلکه تصویری واضح از وضعیت نابسامان خدمات شهری در تهران بود. این حادثه در یکی از خطوطی رخ داد که شرکت خصوصی «ندای به‌آوران» آن را اداره می‌کرد؛ شرکتی که مانند بسیاری از شرکت‌های خصوصی زیر چتر شهرداری فعالیت می‌کند، اما نظارت چندانی بر عملکردش وجود ندارد.
از همان دقایق نخست، مشخص بود که ماجرا بدون واکنش جدی نمی‌ماند. شرکت واحد اتوبوسرانی ابتدا بیانیه‌ای کلی منتشر کرد و رفتار راننده را «غیرحرفه‌ای و مغایر با حقوق مسافران» دانست، اما این موضع‌گیری برای مردم قانع‌کننده نبود. فشار افکار عمومی و فضای ملتهب شبکه‌های اجتماعی باعث شد شرکت واحد در بیانیه دوم به‌طور رسمی اعلام کند که خط از شرکت خصوصی گرفته شده و راننده متخلف به مراجع قضایی معرفی شده است.
با این حال، بسیاری از شهروندان اتفاق را نتیجه مستقیم ضعف ساختاری می‌دانند، نه اشتباه فردی. برای آنان حادثه راننده نشانه‌ای از یک مشکل عمیق است: نبود آموزش کافی، نظارت نامؤثر و سیستم فرسوده‌ای که بارها و بارها تکرار چنین رفتارهایی را ممکن می‌کند. ایرانی‌هایی که روزانه با فشارهای اقتصادی و خدمات شهری ناقص زندگی می‌کنند، دیگر به بیانیه‌های رسمی دل نمی‌بندند؛ آن‌ها می‌خواهند تغییر واقعی ببینند، نه تکرار وعده‌های همیشگی.
شرکت‌های خصوصی؛ سود بالا، مسئولیت پایین
تحقیقات داخلی که شرکت واحد اعلام کرد، در ظاهر برای آرام کردن فضا بود، اما عملاً پرسش‌های بیشتری ایجاد کرد. چرا خطوط حساس حمل‌ونقل شهری به شرکت‌هایی سپرده می‌شود که نه زیرساخت آموزشی مناسبی دارند و نه در برابر خطاهای خطرناک پاسخ‌گو هستند؟
«ندای به‌آوران» نمونه‌ای از همان شرکت‌هایی است که با قراردادهای بزرگ وارد بخش حمل‌ونقل می‌شوند، اما کیفیت خدماتشان بسیار پایین است. استخدام رانندگان آموزش‌ندیده، نبود دوره‌های نظارتی، و برخورد سطحی با شکایات مسافران… همه این‌ها شرایطی می‌سازد که وقوع رویدادی مانند حادثه راننده نه استثنا، بلکه نتیجه طبیعی همین ساختار است.
تصمیم شهرداری برای بازگرداندن خط به شرکت واحد، هرچند در ظاهر قاطعانه به‌نظر می‌رسد، اما پرسش اصلی را بی‌پاسخ می‌گذارد: چرا تا زمان انتشار ویدئو هیچ اقدامی انجام نشد؟ اگر فیلم منتشر نمی‌شد، آیا باز هم خط از شرکت خصوصی گرفته می‌شد؟
منتقدان می‌گویند این تصمیم بیش از آنکه نشان‌دهنده اصلاح باشد، تلاشی برای کنترل بحران رسانه‌ای است. واقعیت این است که خاطره حوادث مشابه هنوز از ذهن مردم پاک نشده و آن‌ها باور دارند که ساختار کنونی حمل‌ونقل تهران بدون بازنگری جدی، همچنان تولیدکننده بحران خواهد بود.
خشم عمومی؛ و موضوعی که به مسئله‌ای بین‌المللی تبدیل شد
ماجرا تنها در فضای داخلی باقی نماند. رسانه‌های بیرون از ایران نیز این موضوع را پوشش دادند و آن را نشانه‌ای از فروپاشی مدیریت خدمات شهری در تهران دانستند. برخی تحلیل‌گران خارجی تأکید کردند که حادثه اخیر چیزی فراتر از یک برخورد تند یک راننده است؛ بلکه نمادی از خستگی و فشار سیستم حمل‌ونقل در شهری با میلیون‌ها نفر جمعیت است.
این توجه جهانی، مسئولان ایران را در موقعیتی دشوار قرار داد. آن‌ها تلاش کردند با تأکید بر اینکه حادثه راننده «نادر و غیرنماینده وضعیت کلی» است، از شدت انتقادها کم کنند. اما واقعیت این است که شهروندان تهرانی هر روز با تأخیر، ازدحام، اتوبوس‌های فرسوده و بی‌نظمی روبه‌رو هستند؛ شرایطی که باور مردم به «استثنایی بودن حادثه» را از بین می‌برد.
در همین حال، نهادهای مدنی داخل کشور نیز صدایشان بلند شده است. برخی گروه‌ها خواستار انتشار گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد شرکت‌های خصوصی، شفاف‌سازی قراردادها و ایجاد سازوکارهای نظارتی دقیق‌تر شده‌اند. آن‌ها معتقدند مسئله تنها اخلاقی نیست؛ مسئله امنیت و سلامت میلیون‌ها مسافر است.
تحلیل‌گران داخلی این حادثه را نشانه‌ای از شکاف میان مردم و نهادهای خدمات‌رسانی می‌دانند. خشم عمومی که پس از حادثه راننده ایجاد شد، در واقع واکنشی به سال‌ها بی‌توجهی و پاسخ‌گو نبودن است.
مطالعه بيشتر : تجربه مردم: بهترین و بدترین اتفاق‌هایی که در جمعه سفید افتاد
تهران در روزهای اخیر نشان داد که یک اتفاق کوچک می‌تواند تبدیل به آزمایشی بزرگ برای مدیریت شهری شود؛ آزمونی که نتیجه‌اش به نظر بسیاری از شهروندان رضایت‌بخش نیست
