در صحنه‌ای پیچیده و پرتنش در سطح منطقه‌ای، جایی که پرونده‌های هسته‌ای، بحران‌های سیاسی و تحولات راهبردی در هم تنیده‌اند، تقارب قطر و ایران به‌عنوان عاملی تأثیرگذار ظاهر شده که می‌تواند موازنه قدرت در منطقه خلیج فارس را دستخوش تغییر کند. اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، درباره “نقش امیر قطر در دفاع از ایران” باعث شد تا بار دیگر این تقارب در کانون توجه تحلیلگران قرار گیرد.
ترامپ از قطر تشکر کرد… به‌جای تهران؟
ترامپ در اظهاراتی کم‌سابقه گفت: «ایرانی‌ها خوش‌شانس‌اند که امیری در قطر دارند که برای جلوگیری از حمله به آن‌ها می‌جنگد. دیگران خواهان حمله‌ای شدید به ایران هستند، اما قطر چنین نیست.» این اظهارات، اگرچه از سوی یک رئیس‌جمهور سابق بیان شده‌اند، اما حامل پیام روشنی درباره نقش تقارب قطر و ایران در کاهش تنش میان تهران و واشنگتن هستند.
به‌نظر می‌رسد قطر نقش میانجی‌گرانه و مؤثری را در مذاکرات پشت‌پرده ایفا می‌کند و با تسهیل ارتباطات غیررسمی، می‌تواند زمینه‌ساز توافق هسته‌ای جدیدی باشد که ایران را به جامعه جهانی بازگرداند.
تقارب قطر و ایران؛ ائتلاف منافع یا انتخاب راهبردی؟
از زمان بحران سال ۲۰۱۷ و تحریم قطر از سوی کشورهای همسایه، درهای همکاری‌های گسترده‌تری میان دوحه و تهران باز شد. کمک‌های لجستیکی ایران در آن دوره، آغازگر مسیری تازه بود که در سال‌های بعد به همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و انرژی گسترش یافت؛ به‌ویژه در میدان گازی مشترک پارس جنوبی، که پیوندی راهبردی میان دو کشور ایجاد کرده است.
در این مسیر، تقارب قطر و ایران به تهران در عبور از انزوای بین‌المللی کمک کرد و در عین حال برای قطر نیز نقشی مهم و اثرگذار در عرصه دیپلماسی منطقه‌ای به‌ارمغان آورد؛ نقشی که ممکن است در آینده در پرونده‌هایی فراتر از برنامه هسته‌ای، نظیر لبنان، عراق و یمن نیز بروز یابد.
مطالعه بيشتر : ایران در تیررس فشار و دیپلماسی ترامپ
نگرانی در میان همسایگان خلیج فارس از تقویت نفوذ ایران از طریق قطر
در حالی که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در تلاش‌اند تا نفوذ ایران را در منطقه کاهش دهند، نگاه آن‌ها به تقارب قطر و ایران نگران‌کننده و همراه با تردید است. این اختلاف نظر، امکان ایجاد یک موضع واحد خلیجی در برابر تهران را دشوار می‌سازد.
در چنین فضایی، تقارب فزاینده دوحه و تهران، که بر پایه منافع متقابل و واقع‌گرایی سیاسی استوار شده، ممکن است به عاملی تعیین‌کننده در بازتعریف ترتیبات امنیتی و سیاسی خلیج فارس بدل شود.