با افزایش تنش‌های منطقه‌ای، قمه عربی ـ اسلامی در قطر این پرسش اساسی را مطرح کرد: آیا می‌توان یک ائتلاف دفاعی مشترک واقعی ایجاد کرد؟
از بحث‌ها تا آرزوی جمعی
در سالن دوحه، گفت‌وگوها تنها به محکومیت تجاوز اسرائیل یا درخواست برای آتش‌بس محدود نشد، بلکه ایده‌ای گسترده‌تر مطرح شد: چگونه می‌توان کشورهای عربی و اسلامی را در یک چارچوب دفاعی مشترک گرد آورد؟
رهبران تأکید کردند که امنیت، موضوعی سرنوشت‌ساز است و به یک کشور خاص محدود نمی‌شود. جنگ‌ها و بحران‌ها در فلسطین، یمن، سودان و سوریه، همراه با تروریسم و تهدیدهای سایبری، نیاز به جبهه‌ای متحد را بیش از پیش آشکار کرده است. برخی حتی این ایده را شبیه تلاشی برای ایجاد «ناتوی عربی ـ اسلامی» دانستند، هرچند همه می‌دانستند که اجرای آن به دلیل شکاف‌های موجود کار آسانی نیست.
چالش‌های پیش‌روی ائتلاف دفاعی در قمه عربی ـ اسلامی در قطر
با اینکه قمه عربی ـ اسلامی در قطر نشان‌دهنده تمایل به تفکر جمعی بود، موانع جدی نیز وجود دارد. هر کشور محاسبات و اولویت‌های خاص خود را دارد و وابستگی به قدرت‌های بزرگی چون آمریکا، روسیه یا چین، توافق کامل را دشوار می‌کند.
افزون بر این، هیچ ساختار نظامی مشترک و کارآمدی وجود ندارد. اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی تاکنون سازوکارهای اجرایی مؤثری در حوزه نظامی ایجاد نکرده‌اند. آنچه تا امروز انجام شده، مانورهای مشترک یا تبادل محدود اطلاعات امنیتی است که هنوز با تعریف «ائتلاف دفاعی» فاصله زیادی دارد.
با این حال، صرف مطرح شدن این ایده در نشست دوحه نشان می‌دهد که درک خطرها به مرحله تازه‌ای رسیده و اقدامات انفرادی دیگر پاسخگو نیست.
مطالعه بيشتر : تهدید عراقچی در مورد «مکانیزم ماشه» رویارویی با اروپا را شعله‌ور کرد
فرصت‌های پیش‌ِ رو بر پایه دستاوردهای دوحه
با وجود دشواری‌ها، قمه عربی ـ اسلامی در قطر پنجره‌ای برای حرکت‌های عملی گشود. نخستین گام می‌تواند تقویت هماهنگی امنیتی و تبادل اطلاعات اطلاعاتی برای مقابله با تروریسم باشد یا برگزاری مانورهای مشترک به‌صورت منظم.
ایجاد یک مرکز عملیات منطقه‌ای برای هماهنگی در هنگام بحران نیز از پیشنهادهایی بود که مطرح شد، به‌ویژه با توجه به توان مالی و تسلیحاتی کشورهای خلیج فارس که می‌تواند پشتیبان کشورهای ضعیف‌تر باشد.
ائتلاف دفاعی یک‌شبه ساخته نمی‌شود، اما نیازمند اراده سیاسی قوی و گام‌های تدریجی است تا نشان دهد جهان عرب و اسلام قادرند منافع خود را با دستان خویش حفظ کنند.
قمه عربی ـ اسلامی در قطر هنوز ائتلاف دفاعی مشترکی به‌وجود نیاورده است، اما بار دیگر بحث را به‌طور جدی مطرح کرد. پرسش اصلی این است: آیا سخنان به عمل تبدیل خواهد شد یا این ایده همچنان در بیانیه‌های قمه‌ها باقی می‌ماند؟ پاسخ بستگی دارد به اینکه آیا رهبران آماده‌اند منافع جمعی را بر محاسبات محدود ملی ترجیح دهند یا نه
