در تحولی نگران‌کننده که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت جهانی داشته باشد، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه ایران را ترک کردند و به دفتر مرکزی آژانس در وین بازگشتند. این خروج پس از آن صورت گرفت که جمهوری اسلامی به‌طور رسمی همکاری با آژانس را تعلیق کرد؛ تصمیمی که بلافاصله پس از پایان جنگ ۱۲روزه میان ایران و اسرائیل اعلام شد. حالا بسیاری از ناظران بیم آن دارند که این گام، برنامه هسته‌ای ایران را وارد مرحله‌ای مبهم و خطرناک کند.
تعلیق همکاری: آغاز قطع کامل ارتباط
در دوم ژوئیه ۲۰۲۵، جمهوری اسلامی با تصویب قانونی در مجلس، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به‌صورت رسمی تعلیق کرد. این تصمیم که به بهانه «حفظ امنیت تأسیسات هسته‌ای در برابر جاسوسی و خرابکاری» اتخاذ شد، واکنش‌هایی گسترده در سطح بین‌المللی برانگیخت.
تهران ادعا می‌کند که حملات هوایی اخیر اسرائیل به تأسیسات نطنز، فردو و اراک، ضرورت چنین تصمیمی را اثبات کرده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران این اقدام را «ضرورتی حاکمیتی» دانست و تأکید کرد که ورود مجدد بازرسان تنها پس از «تجدیدنظر کلی در روابط با آژانس» امکان‌پذیر است.
خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران در سکوت
در بامداد جمعه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرد که تیم بازرسانش ایران را ترک کرده و به سلامت به وین بازگشته‌اند. به گفته منابع رسمی، این تیم از زمان آغاز جنگ در پایتخت ایران در مکان‌هایی امن تحت حفاظت سازمان ملل اقامت داشته است. اما اکنون با خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظارتی جامعه جهانی بر برنامه هسته‌ای ایران عملاً از کار افتاده است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که این خروج می‌تواند به آغاز «دوران تاریکی» در نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران منجر شود، خصوصاً که گزارش‌های اطلاعاتی غربی حاکی از افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم در ایران تا سطح ۶۰٪ هستند.
برنامه هسته‌ای در سایه؛ ایران چه چیزی را پنهان می‌کند؟
در غیاب بازرسی‌های بین‌المللی، گمانه‌زنی‌ها درباره ابعاد و اهداف واقعی برنامه هسته‌ای ایران شدت گرفته است. تخمین‌ها حاکی از آن‌اند که جمهوری اسلامی در حال حاضر بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای متوسط در اختیار دارد؛ مقدار کافی برای ساخت حداقل یک بمب اتمی در مدت کوتاه.
همچنین ایران فعالیت سانتریفیوژهای پیشرفته در سایت فردو را از سر گرفته و زیرساخت‌های تأسیسات آب سنگین اراک را نیز گسترش داده است. بدون حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هیچ نهاد بین‌المللی‌ای نمی‌تواند راستی‌آزمایی کند که برنامه هسته‌ای ایران هنوز صلح‌آمیز است یا وارد مسیر نظامی شده است.
در همین حال، مقامات ایرانی همچنان بر «ماهیت صلح‌آمیز» فعالیت‌های خود اصرار دارند و اقدامات اخیر را واکنشی طبیعی به «تجاوز اسرائیل» توصیف می‌کنند.
مطالعه بيشتر : آیا مرحله خطرناک‌تری میان ایران و اسرائیل آغاز شده است؟
جمع‌بندی: آشوب هسته‌ای و نگرانی جهانی
خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران نه‌تنها نشانه‌ای از بحران در روابط تهران و نهادهای بین‌المللی است، بلکه زنگ خطری برای کل منطقه خاورمیانه و جهان به‌شمار می‌رود. در غیاب شفافیت، امکان گسترش فعالیت‌های نظامی هسته‌ای وجود دارد، آن هم در منطقه‌ای که هم‌اکنون نیز در لبه پرتگاه قرار دارد.
اکنون توپ در زمین جامعه جهانی است: آیا فشاری مؤثر برای بازگرداندن بازرسان وجود خواهد داشت؟ یا اینکه ایران، تحت لوای تقابل با غرب، مسیری مخفی و خطرناک را در پیش خواهد گرفت؟ پاسخ به این پرسش‌ها، آینده خاورمیانه را رقم خواهد زد.
