از زمان استقلال دو کشور همسایه هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷، روابط آن‌ها همواره تحت تأثیر تنش‌های سیاسی، قومی و مذهبی قرار داشته است. جنگ هند و پاکستان نه تنها یک نزاع مرزی یا اختلاف نظامی صرف نیست، بلکه بازتابی از یک رقابت ژئوپلیتیکی عمیق و ریشه‌دار است که پیامدهای آن همچنان بر امنیت منطقه‌ای و ثبات جهانی تأثیرگذار است. این گزارش تحلیلی نگاهی دارد به جنگ‌های تاریخی میان دو کشور، تحولات اخیر و چشم‌انداز آینده‌ی این بحران پرچالش.
جنگ هند و پاکستان: آغاز دور جدیدی از تنش؟
در شامگاه ششم مه ۲۰۲۵، منابع رسمی پاکستانی از حمله هوایی نیروهای هندی به یک پایگاه مشکوک در منطقه آزاد کشمیر خبر دادند. این حمله که به گفته دهلی‌نو در پاسخ به “تحرکات تروریستی” صورت گرفته، باعث کشته شدن دست‌کم ۷ نفر و زخمی شدن چندین تن دیگر شد. پاکستان این اقدام را “نقض آشکار حاکمیت ملی” خواند و وعده پاسخ “قاطع و متقارن” داد. این حمله که تازه‌ترین حلقه از زنجیره‌ی تقابل‌های نظامی میان دو قدرت اتمی جنوب آسیاست، می‌تواند شعله‌های خاموش‌شده‌ی جنگ هند و پاکستان را دوباره شعله‌ور سازد. منابع محلی نیز از آماده‌باش نیروهای مرزی در دو سوی خط کنترل خبر داده‌اند و تحلیل‌گران نگران آغاز دور جدیدی از درگیری‌های مرزی هستند.
از تقسیم تا درگیری: مروری بر جنگ‌های تاریخی هند و پاکستان
اولین مواجهه نظامی میان هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ و بلافاصله پس از استقلال رخ داد؛ جایی که اختلاف بر سر منطقه کشمیر به جنگی خونین منجر شد. دومین جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۶۵ نیز بار دیگر به خاطر کشمیر بود و پس از هفته‌ها نبرد به مداخله سازمان ملل و برقراری آتش‌بس انجامید. در سال ۱۹۷۱، سومین جنگ، به دلیل بحران در پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی) رخ داد و در نهایت با تجزیه پاکستان و تولد کشور جدید بنگلادش پایان یافت. چهارمین جنگ در سال ۱۹۹۹ تحت عنوان نبرد کارگل، در منطقه‌ای کوهستانی در کشمیر رخ داد و این بار نیز با فشارهای بین‌المللی پایان یافت. در تمامی این موارد، جنگ هند و پاکستان نه تنها تلفات جانی زیادی به‌همراه داشت، بلکه با هر بار تنش، فاصله بین دو ملت بیشتر شد.
درگیری‌های اخیر: کشمیر، ملی‌گرایی و رقابت تسلیحاتی
از سال ۲۰۱۶ به بعد، با افزایش تحرکات شبه‌نظامیان در کشمیر تحت کنترل هند و واکنش شدید دهلی‌نو، دور جدیدی از تنش‌ها آغاز شد. در فوریه ۲۰۱۹، حمله انتحاری در پولواما منجر به کشته شدن بیش از ۴۰ نیروی امنیتی هند شد. هند در پاسخ، عملیات هوایی علیه مواضع گروه جیش محمد در خاک پاکستان انجام داد که تنش بی‌سابقه‌ای میان دو قدرت اتمی رقم زد. این درگیری با سرنگونی یک جنگنده هندی توسط پاکستان و دستگیری خلبان آن به نقطه اوج رسید. در سال ۲۰۱۹، لغو خودمختاری ایالت جامو و کشمیر از سوی دولت هند، آتش زیر خاکستر را شعله‌ورتر کرد. پاکستان این اقدام را نقض قطعنامه‌های بین‌المللی دانست. از ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵، گزارش‌هایی از تبادل آتش در مناطق مرزی، جاسوسی سایبری، و مانورهای نظامی مشترک با چین، نشان می‌دهد که جنگ هند و پاکستان اگرچه به جنگ تمام‌عیار نینجامیده، اما در قالب جنگ سرد منطقه‌ای همچنان ادامه دارد.
مطالعه بيشتر : بازداشت گسترده ایرانیان در لندن؛ جزئیات عملیات سری فاش شد
پیامدهای منطقه‌ای و آینده روابط: آیا راهی برای صلح هست؟
تداوم خصومت بین هند و پاکستان آثار عمیقی بر جنوب آسیا گذاشته است. کشورهای منطقه، به‌ویژه افغانستان و چین، به‌شدت از بی‌ثباتی هند و پاکستان تأثیر می‌پذیرند. رقابت تسلیحاتی، هزینه‌های اقتصادی سنگینی بر دو کشور تحمیل کرده و مانعی برای توسعه پایدار شده است. از سوی دیگر، حضور هر دو کشور در سازمان‌هایی چون «سازمان همکاری شانگهای» می‌تواند زمینه‌ای برای گفت‌وگوهای چندجانبه فراهم آورد. با این حال، حل ریشه‌ای بحران کشمیر، کنترل افراط‌گرایی و مدیریت رقابت‌های اطلاعاتی، پیش‌شرط هرگونه کاهش تنش است. اگرچه احتمال درگیری تمام‌عیار کاهش یافته، اما خطر بازگشت به خشونت همواره وجود دارد. به نظر می‌رسد که جنگ هند و پاکستان، حتی اگر در میدان نبرد متوقف شده باشد، در عرصه سیاست و دیپلماسی همچنان ادامه دارد.
در تحلیل نهایی، جنگ هند و پاکستان نمادی از تنش مزمن و حل‌نشده‌ای است که نه‌تنها ریشه در تاریخ دارد، بلکه با تحولات معاصر، ملی‌گرایی فزاینده و رقابت‌های بین‌المللی تغذیه می‌شود. بدون گفت‌وگوی صادقانه و اقدامات اعتمادساز، سایه این جنگ خاموش، همچنان بر سر آسیا سنگینی خواهد کرد.