در میانه‌ی فضای پرتنش منطقه‌ای و در حالی که ایران و ایالات متحده به‌صورت علنی در سطوح دیپلماتیک خاموش عمل می‌کنند، منابع آگاه از تلاش‌های واشنگتن برای برگزاری یک دیدار محرمانه میان «برت مک‌گورک» و نماینده ایران در مذاکرات، «عباس عراقچی»، خبر داده‌اند. این دیدار که قرار است با محوریت مسائل هسته‌ای، آزادی زندانیان دو تابعیتی و کنترل درگیری‌های نیابتی در منطقه برگزار شود، بخشی از مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران است که تاکنون در سطح رسمی اعلام نشده است.
گرچه هیچ تأیید رسمی از سوی دولت‌های طرفین ارائه نشده، اما نشریات معتبری مانند فایننشال تایمز، پولیتیکو و المانیتور گزارش داده‌اند که این گفتگوها می‌تواند گام اولیه‌ای برای بازگشت به مذاکرات برجام یا حداقل «مدیریت تنش‌ها» باشد.
کانال‌های پشت پرده؛ جزئیات ابتکار جدید کاخ سفید
براساس گزارش‌های اختصاصی واشنگتن پست و نیویورک تایمز، نماینده جدید کاخ سفید در امور خاورمیانه، «استیون ویتکوف»، طی هفته‌های گذشته در حال بررسی امکان دیدار مستقیم با نمایندگان ایران در یکی از کشورهای ثالث (احتمالاً عمان یا سوئیس) بوده است. نام عباس عراقچی، دیپلمات کهنه‌کار ایرانی، به‌عنوان گزینه مورد نظر تهران برای حضور در این نشست مطرح شده است.
در متن این مذاکرات، سه موضوع اصلی در دستور کار قرار دارد:
۱. کنترل تنش‌های منطقه‌ای به‌ویژه در لبنان، یمن و عراق.
۲. آزادی متقابل زندانیان دارای تابعیت دوگانه.
۳. بازگشت تدریجی و غیررسمی به تعهدات برجامی.
این تلاش‌ها در راستای مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران صورت می‌گیرد؛ روندی که از ماه‌ها قبل و در سایه تحولات جنگ غزه و حملات متقابل میان ایران و اسرائیل، شدت گرفته است. به گفته منابع مطلع، هدف از این مذاکرات، نه توافق جامع بلکه «تثبیت وضعیت» و جلوگیری از شعله‌ور شدن درگیری‌های گسترده‌تر است.
واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی؛ تردید و استقبال
انتشار خبرهای مرتبط با مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران، واکنش‌های متفاوتی در سطح بین‌المللی به همراه داشته است. عربستان سعودی و امارات، دو بازیگر کلیدی منطقه، با احتیاط به این اخبار نگاه کرده‌اند. در حالی که ریاض تمایل به کاهش تنش‌ها دارد، ابوظبی نگران از این است که توافقات پشت‌پرده، نفوذ منطقه‌ای تهران را بدون نظارت رسمی تقویت کند.
در سطح بین‌المللی نیز فرانسه، آلمان و بریتانیا از هرگونه مذاکره‌ای که به بازگشت مسیر دیپلماتیک کمک کند، استقبال کرده‌اند. با این حال، اسرائیل به شدت نسبت به هرگونه مذاکره بدون شفافیت هشدار داده و اعلام کرده است که «هیچ توافقی که تهدید امنیت اسرائیل را کاهش ندهد، قابل قبول نیست».
در همین راستا، گاردین در تحلیلی نوشت که «دولت بایدن، در تلاش است تا بدون ورود رسمی به فرایند احیای برجام، یک وضعیت کنترل‌شده از تنش و توافق غیرمکتوب با ایران برقرار کند؛ اما این سیاست در صورت فاش‌شدن زودهنگام، به‌راحتی می‌تواند به ضد خود بدل شود.»
چالش‌ها و فرصت‌ها؛ مذاکره در سایه بحران
این مرحله از مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران در زمانی انجام می‌شود که افکار عمومی در هر دو کشور با چالش‌های بزرگی مواجه است. در ایران، بحران اقتصادی، نارضایتی‌های اجتماعی و سرکوب داخلی، دولت را به‌سمت تعامل‌های آرام‌تر با غرب سوق داده است. در آمریکا نیز، دولت بایدن در آستانه انتخابات ۲۰۲۶ نمی‌خواهد وارد بحران‌های تازه خاورمیانه‌ای شود.
در عین حال، ساختار قدرت در تهران نیز نسبت به هرگونه مذاکره‌ای، حتی محرمانه، حساسیت بالایی دارد. شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، به‌رغم چراغ سبز به عراقچی، تلاش می‌کند کنترل کامل گفت‌وگوها را در دست داشته باشد.
تحلیل‌گران Al Monitor معتقدند که این مذاکرات بیش از آنکه مسیر توافق را هموار کند، تلاشی است برای خرید زمان و کاهش تنش در زمانی که دو طرف توان یا اراده ورود به یک مذاکره جامع را ندارند.
مطالعه بيشتر : آشنا شوید با برجسته‌ترین تلفات انسانی ایران؛ از فرماندهان ارشد تا دانشمندان کلیدی
جمع‌بندی
با وجود نبود تأیید رسمی، شواهد موجود حاکی از آن است که دیدار میان ویتکوف و عراقچی، به‌عنوان بخشی از مذاکرات محرمانه آمریکا و ایران، بسیار محتمل است. هرچند این مذاکرات در چارچوبی محدود و غیررسمی دنبال می‌شوند، اما می‌توانند زمینه‌ساز تغییراتی مهم در رفتارهای منطقه‌ای و هسته‌ای دو کشور باشند.
در نهایت، سؤال اصلی این است: آیا این گفت‌وگوهای پشت‌پرده می‌توانند از انفجار یک بحران تازه جلوگیری کنند؟ یا تنها تأخیری موقت در روند برخورد مستقیم میان تهران و واشنگتن خواهند بود؟
