با آغاز چهارمین روز نبرد نظامی میان ایران و اسرائیل، اکنون جهان شاهد تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران است. طی روزهای اخیر، بیش از ۲۰ کشور شامل هند، چین، تایلند، اندونزی، سنگاپور، کره جنوبی، آلمان، استرالیا و لهستان، اقدام به انتقال شهروندانشان از مناطق پرتنش تهران، اسرائیل، حیفا و تل‌آویو کرده‌اند . این اقدام که بیشتر با هدف کاهش ریسک برای اتباع خارجی انجام شده، حاکی از تشدید نگرانی‌ها در سطح جهانی است؛ اما آیا این تخلیه عمده صرفاً ناشی از ترس جنگ است؟ یا نشانه‌ای از ناکارآمدی ساختاری و مدیریت ناپایدار در دو کشور به‌شمار می‌رود؟
تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران؛ هشدار جهانی و اضطراب منطقه‌ای
همزمان با تشدید درگیری‌ها، کشورهایی مانند اسلواکی و جمهوری چک پروازهای ویژه برای خروج اتباع خود سازماندهی کردند – بیش از ۷۳ اسلواکیایی و ۶۶ چکی از خاک اسرائیل خارج شدند . از سوی دیگر، هند حدود ۱۱۰ نفر از شهروندانش را از تهران به ارمنستان منتقل کرد و تایلند نیز برای تخلیه ۳۰۰ نفری از ایران برنامه‌ریزی داشت . این حجم از تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران بدون شک بازتاب نگرانی‌های فزاینده امنیتی است و نشان می‌دهد که بسیاری از دولت‌ها در حال آماده‌سازی برای بدترین سناریوها هستند؛ سناریوهایی که حتی احتمال درگیری منطقه‌ای یا جهانی را افزایش می‌دهد.
از دید تحلیل‌گران دیپلماتیک، این واکنش‌ها نشانه‌ای از اعتماد کم به ظرفیت خودبازداری ایران و اسرائیل است. دولت‌هایی که آغاز به چنین عملیات گسترده‌ای کرده‌اند، ترجیح می‌دهند واکنشی پیشگیرانه داشته باشند، به جای اینکه پس از وقوع بحران انسانی دست به اقدام بزنند.
واکنش بین‌المللی؛ سکوت دیپلماتیک یا جابه‌جایی تاکتیکی؟
واشنگتن، لندن، پاریس، برلین و کانبرا تمام سفرهای به منطقه خاورمیانه را محدود کرده‌اند و در عین حال تعداد نیروهای نظامی و سفارتخانه‌ها را در مرز بحران نگه داشته‌اند . حتی روسیه و چین که سابقه نزدیک‌تری با تهران دارند، بدون حمایت مستقیم از عملیات، خواستار خویشتنداری شده‌اند . این رفتار نشان می‌دهد تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران در نگاه جهانی، بیشتر یک نشانه امنیتی است تا حمایتی از هیچ‌یک از طرفین.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این رویدادها ممکن است به بازتعریف دیپلماسی منطقه‌ای منجر شود: کشورهای غربی در صورت افزایش خشونت ممکن است به تحریم‌های جدید یا ایجاد ائتلاف‌های دفاعی بین‌المللی روی بیاورند، همان‌طور که در گذشته شاهد آن بوده‌ایم.
پیامدهای داخلی؛ بحران اعتماد و مدیریت ناپایدار
در ایران، گزارش‌ها از ایجاد صف طولانی برای سوخت، انبار شدن مواد غذایی و انتقال خانواده‌ها به مناطق داخلی خبر می‌دهند . در میانه تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران، ناتوانی دو دولت در مدیریت بحران داخلی – نتیجه آشکاری – بر چهره شهری مانند تهران پدیدار شد. در اسرائیل نیز فرودگاه بن‌گورین با کاهش پرواز مواجه نگشت، اما صدها شهروند در وضعیت بلاتکلیفی باقی ماندند .
کارشناسان معتقدند این واکنش‌ها نشان‌دهنده فقدان آمادگی زیرساختی در مواقع بحران است. دولت‌ها به جای تقویت پدافند شهری و بهبود دیپلماسی امنیتی، به سیاست اخذ تصمیمات واکنشی رو آورده‌اند؛ رویکردی که نشان از عدم برنامه‌ریزی بلندمدت و کاهش سرمایه اجتماعی دارد.
مطالعه بيشتر : چگونه موساد موفق شد به خاک ایران نفوذ کند و سامانه‌های پدافندی را از کار بیندازد؟
جمع‌بندی
تخلیه گسترده از اسرائیل و ایران در واکنش به تنش‌های اخیر، بیشتر نشانه‌ای از نگرانی رؤسای کشورهای مذکور برای امنیت شهروندان خود است تا نشانه‌ای از بحران نظامی واقعی. این سناریو، نمایانگر شکاف میان تصویر رسمی کنترل وضعیت و واقعیت میدان است.
آیا این روند فقط ادامه یک پاسخ اضطراری است یا پیش‌درآمدی بر یک بحران بزرگ‌تر؟ در نهایت، سرنوشت این بحران بستگی به واکنش آینده قدرت‌های جهانی، مواضع دیپلماتیک ایران و اسرائیل، و توانایی هر دو کشور برای مدیریت داخلی دارد. اگر نتوان تلاش پیشگیرانه را با اصلاحات ساختاری ترکیب کرد، خطر فروپاشی اعتماد دولتی جدی‌تر خواهد شد.
