خالد اسلامبولی کیست؟ این پرسشی است که هر بار بحث ترور انور سادات، رئیس‌جمهور پیشین مصر، مطرح می‌شود، دوباره در رسانه‌ها و تحلیل‌های سیاسی تکرار می‌شود. خالد اسلامبولی تنها یک عامل ترور نبود، بلکه به نمادی محوری در گفتمان گروه‌های اسلام‌گرای تندرو بدل شد و پس از اعدامش، ایران نیز او را به‌عنوان «شهید ضد سلطه‌طلبی» بزرگ داشت. این گزارش به این می‌پردازد که خالد اسلامبولی کیست، چگونه از یک افسر ارتش مصر به نماد منطقه‌ای در روایت مقاومت و مبارزه مسلحانه تبدیل شد و چه ارتباطی میان او و جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت.
خالد اسلامبولی کیست؟ آغاز راه در ارتش مصر
خالد احمد شوقی اسلامبولی در سال ۱۹۵۵ در استان المنیای مصر متولد شد. خانواده‌ای مذهبی داشت و برادر کوچکش محمد، عضو گروه اخوان‌المسلمین بود. خالد وارد دانشکده نظامی شد و به‌عنوان افسر توپخانه در ارتش مصر خدمت کرد. پاسخ به سؤال «خالد اسلامبولی کیست؟» از همین‌جا آغاز می‌شود: افسر جوانی که پس از امضای توافق کمپ‌دیوید، به معترضی جدی تبدیل شد و در نهایت در سال ۱۹۸۱، هنگام رژه نظامی در سالگرد جنگ اکتبر، انور سادات را ترور کرد.
ارتباط خالد اسلامبولی با گروه‌های اسلام‌گرا: از ایمان تا اسلحه
در بررسی این‌که خالد اسلامبولی کیست؟، نمی‌توان از نقش او در گروه «جهاد اسلامی» به رهبری محمد عبدالسلام فرج چشم‌پوشی کرد. این گروه به او پایه فکری و فقهی برای ترور سادات داد. اسلامبولی معتقد بود سادات با امضای صلح با اسرائیل، به اسلام خیانت کرده است.
پس از اعدام در ۱۵ آوریل ۱۹۸۲، اسلامبولی به چهره‌ای الهام‌بخش برای گروه‌هایی چون القاعده، جماعت اسلامی مصر و شاخه‌های مختلف جهاد تبدیل شد. او در دادگاه با صراحت گفت که آنچه انجام داده، فرمان خدا بوده است.
چرا ایران از خالد اسلامبولی حمایت کرد؟ سیاست فرامذهبی در خدمت اهداف منطقه‌ای
یکی از ابعاد عجیب در بررسی خالد اسلامبولی کیست؟، حمایت جمهوری اسلامی ایران از اوست. با وجود تفاوت‌های مذهبی میان ایران شیعه و اسلامبولی سنی، جمهوری اسلامی یکی از خیابان‌های مهم تهران را به نام او کرد، تمبر یادبودش را چاپ نمود و از او به‌عنوان «شهید راه مقاومت» یاد کرد.
این مسئله باعث خشم مصر شد و روابط دیپلماتیک بین دو کشور قطع گردید. به‌نظر می‌رسد ایران از اسلامبولی نه به‌خاطر باورهای مذهبی، بلکه به‌عنوان ابزاری سیاسی در راستای مخالفت با اسرائیل و آمریکا استفاده کرد.
خالد اسلامبولی کیست در روایت جهادی امروز؟
در گفتمان گروه‌های تندرو، اسلامبولی همچنان زنده است. اسامه بن‌لادن از او تمجید کرد، ایمن الظواهری او را ستود و تصویرش در سوریه، عراق و یمن در میان گروه‌های مسلح دیده می‌شود. در این ادبیات، او به‌عنوان «افسر وفادار به خدا» و «مجری حکم الهی بر حاکم طاغوت» شناخته می‌شود.
جایگاه او از مرزهای مصر فراتر رفته و به نماد «مخالفت با سازش» با غرب تبدیل شده است؛ جایگاهی که بسیاری از گروه‌های افراطی از آن بهره‌برداری ایدئولوژیک کرده‌اند.
مطالعه بيشتر : ایران اعلام می‌کند: دستیابی طرز شگفت‌آور به اسناد استراتژیک اسرائیل در عملیاتی که معادلات امنیتی را بر هم زد
آیا خالد اسلامبولی هنوز در حافظه سیاسی زنده است؟
پاسخ مثبت است. در میان جریان‌های رادیکال اسلامی، خالد اسلامبولی همچنان الگوی «مبارزه مسلحانه علیه طاغوت» به‌شمار می‌رود. با وجود گذشت بیش از ۴۰ سال از ترور سادات، پرسش «خالد اسلامبولی کیست؟» هنوز در تحلیل‌ها مطرح است.
مصر همچنان او را خائن و تروریست می‌داند و از هرگونه تمجید از او جلوگیری می‌کند، به‌ویژه در مواجهه با استفاده مکرر نامش در رسانه‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای ایران و برخی گروه‌های همسو.
خالد اسلامبولی، نماد مقاومت یا ابزار سیاسی؟
پرسش «خالد اسلامبولی کیست؟» فراتر از معرفی یک شخصیت تاریخی است؛ او آینه‌ای از تقاطع مذهب، سیاست و افراط‌گرایی در خاورمیانه است. یک افسر ارتشی که به قهرمان جهادگران و مهره‌ای سیاسی در دست تهران تبدیل شد. داستان او نشان می‌دهد چگونه فردی می‌تواند به سمبلی فراسرزمینی بدل شود، که هرکس با نگاه خود از آن بهره می‌گیرد: از قهرمان تا تروریست.
