انسان در واپسین لحظات زندگی چه می‌بیند؟ پژوهش علمی تازه‌ای می‌کوشد راز پیش از مرگ را فاش کند و روایت‌های شگفت‌انگیز کسانی را بازگو می‌کند که از لبه مرگ بازگشته‌اند.
میان نور و تاریکی… لحظاتی که راز پیش از مرگ را آشکار می‌کنند
آنچه در واپسین لحظات حیات رخ می‌دهد، از دیرباز ذهن بشر را مشغول کرده است. پایان آگاهی چگونه به نظر می‌رسد؟ انسان پیش از خاموشی مطلق چه می‌بیند؟
پژوهشی تازه در مؤسسه علوم ورزشی و کاربردی پکن تلاشی است برای شکافتن این معمای ابدی. دانشمندان با ۴۸ نفر که تجربه «نزدیکی به مرگ» یا همان (NDE) را داشته‌اند مصاحبه کرده‌اند.
نتایج حیرت‌انگیز بود؛ برخی از شرکت‌کنندگان نور سفیدی درخشان دیده بودند، بعضی دیگر تونل‌هایی طولانی یا پله‌هایی که به آسمان می‌رسید. در مقابل، شماری از آنان از «سیاهچاله‌هایی درخشان» سخن گفتند.
یکی از زنان شرکت‌کننده گفت: «در سمت چپم پله‌های سنگی بود و در بالا عیسی را دیدم که ردای سفیدی بر تن داشت.»
اما دیگران تجربه‌ای کاملاً متفاوت داشتند. مردی گفت: «سیاهچاله‌ای دیدم که همه چیز را می‌بلعید، اما نوری که اطرافش بود آن‌قدر شدید بود که همه رنگ‌ها را پنهان می‌کرد.»
این روایت‌های متنوع، پژوهشگران را به سوی پاسخی علمی سوق داد تا پدیده را نه از دیدگاه مذهبی، بلکه بر پایه فعالیت مغزی در هنگام خاموشی تدریجی مغز بررسی کنند.
از همین‌جا جست‌وجوی راز پیش از مرگ آغاز شد.
وقتی مغز در حال خاموشی است… چشم چیزهایی می‌بیند که وجود ندارند
به گفته دکتر فرانس لرنر، نویسنده اصلی پژوهش، بیشتر چیزهایی که انسان در تجربه «نزدیکی به مرگ» می‌بیند، منشأ روحانی ندارند، بلکه ناشی از دگرگونی‌های ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز هستند.
او در گفت‌وگو با دیلی‌میل توضیح داد:
«وقتی مغز در حال خاموش شدن است، دچار اختلال شدید الکتریکی می‌شود و همین باعث بروز تصاویر و توهمات حسی درهم‌تنیده می‌گردد؛ تصاویری که با پس‌زمینه فرهنگی و دینی هر فرد شکل می‌گیرند.»
به بیان دیگر، فردی که در محیطی مسیحی پرورش یافته ممکن است نمادهایی مذهبی ببیند، در حالی که فردی از فرهنگ بودایی یا یهودی با صحنه‌هایی متفاوت روبه‌رو شود.
آنچه ما آن را «تجربه روحی» می‌نامیم، در واقع بازتاب ذهنی باورهای درونی انسان است.
لرنر همچنین اشاره می‌کند که تغییر در میدان دید چشم هنگام از کار افتادن مغز، علت پدیده «نور سفید در انتهای تونل» است که بسیاری از افراد گزارش می‌کنند. با فروپاشی سلول‌های عصبی، دامنه دید تنگ می‌شود و در مرکز چشم نوری درخشان شکل می‌گیرد.
به این ترتیب، «نور انتهای تونل» در حقیقت تجسم فیزیولوژیکی خاموشی مغز است، نه نشانه‌ای از حیات پس از مرگ.
با این حال، این توضیحات علمی نتوانسته‌اند تمام پرسش‌ها را خاموش کنند:
آیا آگاهی می‌تواند چند لحظه پس از توقف مغز ادامه یابد؟
آیا این تصاویر توهم‌اند یا پنجره‌ای زودگذر به جهانی دیگر؟
پژوهش تازه، بحث درباره راز پیش از مرگ را داغ‌تر از همیشه کرده است.
مطالعه بيشتر : عجیب‌ترین وعده‌های زمستانی ایران… جرأت می‌کنید امتحانشان کنید؟
آیا آگاهی پس از مرگ باقی می‌ماند؟ پاسخ علم هنوز روشن نیست
بحث درباره تداوم آگاهی پس از مرگ تازه نیست، اما این پژوهش تفاوتی اساسی دارد: تلاشی برای ترکیب نوروساینس و فلسفه ادراک بدون تکیه بر مفاهیم دینی.
به گفته گروه پژوهش، در لحظات پایانی زندگی، مغز وارد مرحله‌ای از فعالیت شدید و ناگهانی می‌شود، حتی با وجود کاهش خون‌رسانی. این پدیده باعث می‌شود حس زمان و واقعیت در هم بریزد.
در آن چند ثانیه، انسان ممکن است «تمام زندگی‌اش را در یک لحظه» مرور کند.
شاید به همین دلیل است که برخی می‌گویند در آستانه مرگ، صحنه‌های گذشته زندگی خود را مانند فیلمی کوتاه می‌بینند.
اما پژوهشگران غربی معتقدند این توضیحات برای همه موارد کافی نیست. بعضی از کسانی که دچار ایست قلبی شده‌اند، بعد از احیا، جزئیاتی دقیق از آنچه در اطرافشان رخ داده بازگو کرده‌اند حتی در زمانی که مغزشان از کار افتاده بود.
این پدیده باعث شده برخی فلاسفه بگویند آگاهی شاید چیزی فراتر از مغز باشد؛ پدیده‌ای جهانی که هنوز درک‌اش نکرده‌ایم.
میان نگاه علمی و دیدگاه معنوی، همچنان راز پیش از مرگ به عنوان یکی از مرموزترین معماهای بشری باقی مانده است. علم گامی به جلو برداشته، اما هنوز از مرز میان زندگی و نیستی عبور نکرده است.
