در حالی که جمهوری اسلامی همواره بر روابط راهبردی با چین به‌عنوان یکی از معدود شرکای اقتصادی باقی‌مانده خود تأکید می‌کند، تازه‌ترین گزارش‌ها از کاهش محسوس صادرات نفت ایران به این کشور آسیایی حکایت دارد. این کاهش نه‌تنها نتیجه مستقیم تحریم‌های شدید آمریکا است، بلکه بازتابی از واقعیتی تلخ است: «چین دیگر مانند گذشته به نفت ایران نیاز ندارد.» در این شرایط، صادرات نفت ایران به چین کاهش یافت و تهران در برابر انزوای اقتصادی عمیق‌تری قرار گرفته است.
بحران در دیپلماسی نفتی؛ چرا صادرات نفت ایران به چین کاهش یافت؟
بر اساس آمارهای منتشرشده توسط شرکت‌های رهگیری نفتکش و مراکز تحلیل بازار انرژی، صادرات نفت ایران به چین در ماه‌های اخیر با کاهشی چشم‌گیر همراه بوده است. کارشناسان دلایل مختلفی برای این روند ذکر می‌کنند؛ از جمله:
• افزایش واردات نفت ارزان از روسیه: پس از جنگ اوکراین، روسیه با قیمت‌های رقابتی وارد بازار آسیایی شد و بخش بزرگی از بازار نفت ایران در چین را تصاحب کرد.
• ریسک‌های ناشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا: بسیاری از شرکت‌های چینی از ترس اقدامات تنبیهی واشنگتن، خرید نفت از ایران را کاهش داده‌اند.
• کاهش تقاضای داخلی چین: رکود اقتصادی در چین نیز به کاهش نیاز این کشور به واردات نفت منجر شده است.
در نتیجه، صادرات نفت ایران به چین کاهش یافت و تهران بخشی از درآمد اصلی ارزی خود را از دست داده است؛ درآمدی که ستون اصلی بودجه دولتی و تأمین مالی ساختار امنیتی و سرکوب‌گر جمهوری اسلامی محسوب می‌شود.
«تجارت با چین» دیگر معجزه نمی‌کند؛ جمهوری اسلامی و سراب شرق
جمهوری اسلامی سال‌هاست که روی «نگاه به شرق» به‌ویژه چین شرط‌بندی کرده است، اما شواهد نشان می‌دهد این راهبرد تاکنون بیشتر یک فریب تبلیغاتی بوده تا یک سیاست اقتصادی موفق. در واقع، چین هم مانند دیگر قدرت‌های اقتصادی به دنبال منافع خود است و در شرایطی که تامین‌کننده‌ای ارزان‌تر یا کم‌ریسک‌تر پیدا کند، بدون تردید ایران را کنار می‌گذارد.
صادرات نفت ایران به چین کاهش یافت؛ این اتفاق بار دیگر نشان داد که جمهوری اسلامی فاقد یک دیپلماسی انرژی حرفه‌ای و انعطاف‌پذیر است. در حالی که عربستان سعودی و امارات با توافق‌های راهبردی در حال تثبیت جایگاه خود در بازار نفت آسیا هستند، ایران با مدل‌های سنتی و غیرشفاف خود، در مسیر انزوا گام برمی‌دارد.
مطالعه بيشتر :میانجیگری مصر در پرونده هسته‌ای ایران: آزمونی جدید برای دیپلماسی آرام در بحبوحه تشدید تنش‌ها
آینده مبهم نفت ایران؛ شکستی دیگر در سایه تحریم و ناکارآمدی
ادامه کاهش صادرات نفت ایران به چین می‌تواند پیامدهای سنگینی برای اقتصاد کشور به‌دنبال داشته باشد. وابستگی بودجه کشور به فروش نفت باعث می‌شود هر کاهش صادراتی، مستقیماً بر معیشت مردم، نرخ ارز، و تورم تأثیر بگذارد.
در کنار تحریم‌ها، ناکارآمدی مدیریتی، فساد ساختاری، و اصرار بر ایدئولوژی‌گرایی در سیاست خارجی، آینده صادرات نفت ایران را تیره‌تر کرده است. صادرات نفت ایران به چین کاهش یافت، و اگر تغییری اساسی در ساختار سیاستگذاری اقتصادی و خارجی ایران ایجاد نشود، این روند نزولی ادامه خواهد داشت؛ با تمام عواقب ویرانگر آن برای مردم و اقتصاد کشور.
کاهش صادرات نفت ایران به چین نه‌تنها یک هشدار اقتصادی است، بلکه شکستی سیاسی برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. استراتژی «نگاه به شرق» دیگر کارایی گذشته را ندارد و بدون بازنگری در سیاست‌ها، ایران در مسیر فروپاشی اقتصادی قدم برمی‌دارد. در حالی که دنیا به‌سوی شفافیت، منافع مشترک و دیپلماسی مدرن حرکت می‌کند، جمهوری اسلامی همچنان بر طبل توهمات سیاسی خود می‌کوبد.