در حالی که مناقشه هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده وارد بیستمین سال خود می‌شود، واشنگتن بار دیگر با وعده‌ای تازه پا به میدان گذاشته است؛ اما این‌بار نه با مذاکره رسمی، بلکه با بسته‌ای مبهم از پیشنهادات که بیشتر شبیه نسخه‌ای از دیپلماسی فشار هوشمند است تا یک راه‌حل واقعی. در گزارش پیش‌رو، بررسی می‌کنیم که پیشنهاد واشنگتن برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای با تهران دقیقاً شامل چه محورها و اهدافی است، و جمهوری اسلامی چگونه به آن پاسخ داده است.
پیشنهاد واشنگتن برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای با تهران؛ تخفیف تحریم‌ها یا تغییر رژیم به شیوه مدرن؟
بر اساس اطلاعات منتشر شده از منابع نزدیک به دولت بایدن، بسته پیشنهادی جدید آمریکا شامل کاهش تدریجی برخی تحریم‌ها، دسترسی محدود ایران به منابع مالی بلوکه‌شده، و تسهیل فعالیت شرکت‌های غیرنظامی ایرانی است. در مقابل، واشنگتن خواستار توقف غنی‌سازی در سطوح بالا، افزایش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و تعهد کتبی تهران به عدم توسعه سلاح هسته‌ای شده است.
اما پشت پرده این پیشنهاد چیست؟ بسیاری از ناظران، از جمله دیپلمات‌های سابق و کارشناسان غرب آسیا، معتقدند که پیشنهاد واشنگتن برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای با تهران بیشتر از آن‌که ناظر به دستیابی به توافق پایدار باشد، تلاشی برای مدیریت افکار عمومی و مهار شرایط بحرانی در آستانه انتخابات آمریکاست.
پاسخ ایران؛ تکرار بازی زمان‌بر یا چانه‌زنی تاکتیکی؟
جمهوری اسلامی ایران بلافاصله پس از انتشار خبر پیشنهاد جدید واشنگتن، از طریق سخنگوی وزارت امور خارجه واکنش نشان داد. تهران اعلام کرد که هیچ مذاکره‌ای بدون لغو کامل و تضمین‌شده‌ی تحریم‌ها و خروج نام سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی انجام نخواهد گرفت. حتی در بیانیه‌ای رسمی اعلام شد که “تجربه توافق برجام برای ما کافی بود تا بدانیم آمریکا اهل نقض عهد است، نه شراکت.”
علاوه بر این، ایران تأکید کرده که حاضر نیست پروژه هسته‌ای خود را قربانی تضمین‌های شفاهی کند. با این موضع‌گیری، مشخص است که تهران در پی کشاندن مذاکرات به عقب یا کسب امتیازات بیشتر است، بدون آن‌که لزوماً به توافقی واقعی تن دهد.
جالب این‌جاست که در همین هفته، قطع برق سالن کنفرانس اجلاس وزرای حمل‌ونقل اکو در تهران، در بحبوحه سخنرانی وزیر قزاقستان، موجب تمسخر گسترده نظام مدیریتی جمهوری اسلامی شد. منتقدان داخلی گفتند: “اگر سیستم اداره کشور حتی نمی‌تواند برق یک سالن کنفرانس بین‌المللی را تأمین کند، چگونه انتظار داریم دنیا ما را در پروژه‌های حساس هسته‌ای جدی بگیرد؟”
مطالعه بيشتر :ایران حاضر به توقف غنی‌سازی اورانیوم نیست؛ مذاکرات هسته‌ای وارد مرحله نهایی شد
تجربه‌های شکست‌خورده و آینده‌ای مبهم؛ آیا بازی تکراری باز هم جواب می‌دهد؟
پیشنهاد آمریکا، در حالی مطرح شده که تجربه شکست‌خورده برجام، تحریم‌های فلج‌کننده ترامپ، و رفتار دوگانه بایدن در اعمال فشار و ادعای دیپلماسی، هنوز در حافظه جمعی ایرانیان زنده است. در چنین فضایی، پیشنهاد واشنگتن برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای با تهران چیزی جز یک تکرار خسته‌کننده برای افکار عمومی ایران به نظر نمی‌رسد.
از سوی دیگر، ساختار فرسوده، فاسد و ناکارآمد جمهوری اسلامی که نه در دیپلماسی موفق است و نه در اقتصاد، بعید است بتواند با این پیشنهادات چیزی جز وقت‌کشی در افق ببیند. در واقع، همان‌گونه که نمایش قطع برق در اجلاس اکو نشان داد، حکومتی که حتی در سطح پایه‌ای عملکرد دارد، نمی‌تواند بازیگری منطقی در بحران‌های پیچیده جهانی باشد.
پیشنهاد واشنگتن برای پایان دادن به مناقشه هسته‌ای با تهران، در ظاهر گامی مثبت به‌نظر می‌رسد؛ اما در واقع، نه نشانی از جدیت دارد و نه پاسخی برای بی‌اعتمادی عمیق دو طرف. ایران همچنان در پی تضمین‌هایی است که واشنگتن نمی‌تواند ارائه دهد، و آمریکا همچنان در سودای مهار هسته‌ای ایران از طریق تاکتیک‌های فشار و وعده‌های توخالی است.
تا زمانی که بازی قدرت در تهران تغییر نکند و واشنگتن به جای تکرار سناریوهای سوخته، به راه‌حلی واقعی و متوازن نیندیشد، این مناقشه ادامه خواهد یافت؛ همان‌طور که برق سالن کنفرانس قطع شد، شاید روزی هم برق مذاکرات برای همیشه خاموش شود.