با نزدیک شدن به ایام عید قربان، بار دیگر نگاه‌ها به تفاوت بین اهل سنت و شیعیان در عید قربان جلب شده است. اگرچه این عید بزرگ اسلامی با محوریت یادآوری فداکاری حضرت ابراهیم (ع) در هر دو مذهب گرامی داشته می‌شود، اما تفاوت‌هایی در شیوه اجرا، زمان‌بندی و برخی احکام شرعی وجود دارد که باعث تمایز در مناسک این روز در جوامع شیعه و سنی شده است. این گزارش به بررسی این تفاوت‌ها در سه محور اصلی می‌پردازد.
تفاوت بین اهل سنت و شیعیان در عید قربان
یکی از بارزترین جلوه‌های تفاوت بین اهل سنت و شیعیان در عید قربان، در زمان‌بندی و تاریخ برگزاری این مناسبت مذهبی دیده می‌شود. اهل سنت، مطابق با تقویم رسمی عربستان سعودی که بر اساس رؤیت هلال ماه در مکه است، روز دهم ذی‌الحجه را به عنوان عید قربان جشن می‌گیرند.
در مقابل، شیعیان، به‌ویژه در ایران، برای تعیین روز عید قربان منتظر رؤیت شرعی هلال ماه در منطقه خود هستند. همین موضوع باعث می‌شود که در برخی سال‌ها، عید قربان در کشورهای شیعه‌نشین یک روز بعد از تاریخ اعلام‌شده توسط عربستان برگزار شود.
این تفاوت تاریخی گاه باعث سردرگمی در تقویم‌های رسمی، مدرسه‌ها، پروازهای زیارتی و حتی روابط دیپلماتیک کشورهای مسلمان شده و نمادی از تفاوت‌های فقهی عمیق‌تر بین دو مذهب است.
تفاوت بین اهل سنت و شیعیان در احکام قربانی و نحوه اجرا
در دومین سطح، تفاوت میان دو مذهب شامل جزئیات احکام شرعی مربوط به ذبح قربانی و نحوه تقسیم آن است. هرچند اصل قربانی کردن حیوان (گاو، گوسفند یا شتر) در هر دو مذهب یکسان است، اما تفاوت‌هایی در نیت، زمان ذبح و نحوه مصرف گوشت آن وجود دارد.
در فقه اهل سنت، ذبح قربانی از پس از نماز عید قربان آغاز می‌شود و تا دو روز ادامه دارد. اما در فقه شیعه، زمان قربانی کردن می‌تواند تا سه روز ادامه داشته باشد و نیت قربانی معمولاً با تأکید بیشتری بر جنبه‌های اخلاص و تقرب به خداوند انجام می‌گیرد.
همچنین در برخی جوامع شیعی، بخش بیشتری از گوشت قربانی به فقرا اختصاص می‌یابد، در حالی که در جوامع سنی‌مذهب، تقسیم گوشت معمولاً سه‌قسمتی و بین خانواده، اقوام و نیازمندان انجام می‌شود.
مطالعه بيشتر : جاذبه‌های گردشگری عربستان سعودی در ایام حج؛ تلفیق معنویت و میراث فرهنگی
تفاوت در مراسم و آداب اجتماعی
در کنار احکام و تاریخ، تفاوت در سطح مراسم و آداب اجتماعی نیز قابل مشاهده است. در بسیاری از کشورهای سنی‌نشین، نماز عید قربان به‌صورت جماعت در فضای باز یا مساجد بزرگ اقامه می‌شود و پس از آن، قربانی انجام می‌گیرد. مراسم عید در این کشورها بیشتر رنگ عمومی و اجتماعی دارد.
اما در میان شیعیان، نماز عید قربان گرچه اهمیت دارد، اما به‌دلیل تأکید بر دعاهای خاص مانند دعای ندبه و دعای عید، جنبه عبادی آن درون‌گراتر است. همچنین خطبه‌های نماز عید در جوامع شیعه بیشتر با محوریت مهدویت و امامت برگزار می‌شود.
در ایران، مراسم عید قربان غالباً با برنامه‌های فرهنگی، خیریه‌ای و گاه با تأکید بر مبارزه با فقر و کمک به محرومان همراه است، در حالی که در برخی کشورهای عربی، عید قربان بیشتر به‌عنوان یک عید خانوادگی و اجتماعی شناخته می‌شود.
با وجود اشتراکات گسترده در باورهای دینی میان اهل سنت و شیعیان، اما تفاوت‌های موجود در زمان‌بندی، احکام و مناسک اجتماعی عید قربان همچنان پابرجاست. این تفاوت‌ها نه‌تنها ناشی از اختلاف در فقه و اصول است، بلکه ریشه در تاریخ، فرهنگ و سنت‌های محلی دارد. در شرایطی که جهان اسلام نیازمند همگرایی است، شناخت و احترام به این تفاوت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوی مذهبی سازنده‌تری در آینده باشد.