۶ میلیون کارت سوخت بدون منفعت در ایران برای یک سال کامل، سوالات حساسی را مطرح میکند: آیا آنها کارتهای مرده هستند؟ نادیده گرفته شدهاند؟ یا نشانهای از یک بحران عمیقتر در سیستم توزیع سوخت هستند؟
۶ میلیون کارت سوخت بدون منفعت… چه خبر است؟
در کشوری که برای تنظیم مصرف و نظارت بر یارانهها به شدت به سیستم کارت سوخت متکی است، کشف اینکه ۶ میلیون کارت سوخت برای یک سال کامل حتی یک تراکنش هم ثبت نکردهاند، برای باز کردن جعبه پاندورا از سوالاتی که نمیتوان نادیده گرفت، کافی بود. این دیگر فقط یک عدد نیست؛ بلکه نشانه روشنی از یک نقص است، چه در رفتار مصرفکننده و چه در ساختار خود سیستم.
آمار نگرانکننده
طبق اعلام شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی، ۶ میلیون کارت سوخت از تقریباً ۲۵ میلیون کارت فعال در ۱۲ ماه گذشته اصلاً استفاده نشدهاند. این بدان معناست که:
- تقریباً از هر ۴ کارت، ۱ کارت عملاً از سرویس خارج شده است.
- بخش قابل توجهی از کارتها به خودروهای غیرفعال یا ناموجود مرتبط هستند.
- احتمالاً کارتهای قدیمی، گمشده، تکراری یا قدیمی وجود دارد.
سوالی که بسیاری از ایرانیان بلافاصله پرسیدند این بود: چگونه یک سیستم ظاهراً دقیق میتواند این همه کارت از کار افتاده را در خود جای دهد؟
آیا به دلیل خودروهای پارکشده است؟
تجزیه و تحلیل اولیه نشان میدهد که بسیاری از این کارتها به خودروهایی مرتبط هستند که:
- بدون انتقال کارت فروخته شدهاند؟
- از سرویس خارج شدهاند؟
- از جاده خارج شدهاند؟
- آیا سالها پیش حتی برچیده یا اوراق شدهاند؟
اما مشکل واقعی این است که سیستم کارت برای انعکاس واقعیت بهروزرسانی نشده است.
شکست اداری… یا بحران اعتماد؟
این سوال باعث شده است که ناظران وجود ۶ میلیون کارت سوخت استفاده نشده را به عنوان مدرکی دال بر موارد زیر در نظر بگیرند:
۱. تأخیر در بهروزرسانی شبکه ثبت نام خودرو
۲. فقدان سازوکار مؤثر برای ارتباط مدیریت ترافیک با سیستم سوخت
۳. تورم دادههای ساختگی در سیستم
۴. عدم بررسی منظم کارتهای گمشده یا استفاده نشده
کارشناسان میگویند که ادامه حضور این کارتهای غیرفعال در سیستم، نشاندهنده ضعف در فرآیند مدیریت یارانه است، به ویژه از آنجایی که سوخت در ایران به شدت یارانهای است و بنابراین هرگونه نقص حتی جزئی میتواند به معنای ضرر مالی هنگفتی باشد.
آیا این نشان دهنده قاچاق است؟
اگرچه هیچ بیانیه رسمی مبنی بر ارتباط این موضوع با قاچاق وجود ندارد، برخی از تحلیلگران این احتمال را مطرح کردهاند که وجود این تعداد کارت استفاده نشده میتواند برای جابجایی مقادیر خارج از سیستم ردیابی استفاده شود.
با این حال، مقامات دولتی این احتمال را رد کردهاند و اظهار داشتهاند که کارتهای استفاده نشده نشاندهنده «خودروهای غیرفعال» هستند، نه چیزی بیشتر.
دولت چه خواهد کرد؟
مقامات مربوطه اعلام کردند که اقدامات زیر را آغاز خواهند کرد:
۱. لغو تدریجی کارتهای سوخت غیرفعال
۲. صدور کارتهای جدید با دادههای بهروز
۳. اتصال سیستمهای الکترونیکی برای اطمینان از عدم تکرار مشکل
۴. الزام دارندگان خودرو به بهروزرسانی سالانه دادههای خود
انتظار میرود بخش قابل توجهی از ۶ میلیون کارت سوخت در ماههای آینده حذف شود.
مطالعه بيشتر : شوک در هوا:خبرنگار در حال پخش خونریزی میکند
این سیستم برای کارآمد شدن مجدد به چه چیزهایی نیاز دارد؟
برای اطمینان از اثربخشی سیستم سوخت، کارشناسان پیشنهاد میکنند:
- ایجاد یک پایگاه داده یکپارچه بین پلیس، اداره راهنمایی و رانندگی و شرکت توزیع سوخت
- پیوند فرآیندهای تعمیر و نگهداری و معاینه فنی با بهروزرسانی دادههای کارت
- لغو کارت بلافاصله پس از فروش یا اسقاط خودرو
- ایجاد یک مکانیسم تأیید خودکار هر ۳ ماه یکبار برای کارتهای غیرفعال
بحران فقط مربوط به تعداد نیست… بلکه پیامدهای آن است.
وجود ۶ میلیون کارت سوخت بدون منفعت، میزان شکاف بین سیستم اداری و واقعیت موجود را آشکار میکند.
این نشان میدهد که بهروزرسانی دادههای خودروها، ردیابی فعالیت آنها و اتصال سیستمهایشان به اندازه مورد نیاز دقیق نیست. در کشوری که با فشارهای اقتصادی قابل توجهی روبرو است، هرگونه اختلال در سیستم یارانه سوخت میتواند به یک مسئله ملی تبدیل شود.
