در میانه تشدید بی‌سابقه درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل در تابستان ۲۰۲۵، منابع امنیتی فاش کردند که تل‌آویو در روزهای نخست جنگ، یک ستاد فرماندهی جایگزین سری تشکیل داده است. اقدامی که باعث شد پرسش‌هایی جدی درباره میزان اعتماد رهبران اسرائیلی به ساختار نظامی رسمی خود مطرح شود. اکنون بسیاری می‌پرسند: چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟
در این گزارش، به بررسی دلایل این تصمیم، پیامدهای آن و نشانه‌های شکاف امنیتی در بالاترین سطوح قدرت می‌پردازیم.
۱. ساختار موازی در اعماق پناهگاه‌ها
به گزارش روزنامه «هاآرتص»، ارتش اسرائیل در چهارمین روز جنگ، اقدام به فعال‌سازی اتاق عملیات جداگانه‌ای در یک تأسیسات امنیتی فوق‌محرمانه در جنوب تل‌آویو کرد. این مرکز فرماندهی شامل افسران ارشد از ارتش، موساد و شاباک بود، اما برخی چهره‌های کلیدی ستاد ارتش در آن حضور نداشتند.
هدف رسمی از این اقدام، «حفظ تداوم تصمیم‌گیری» در صورت نابودی مرکز اصلی فرماندهی بر اثر حمله موشکی یا سایبری اعلام شد.
با این حال، برخی تحلیل‌گران معتقدند این اقدام نشانه‌ای است از کاهش اعتماد به ساختار رسمی تصمیم‌سازی. آیا تنها دلیل این تصمیم، ملاحظات حفاظتی بود؟ یا نشانه‌ای از تزلزل داخلی؟
در این میان، سؤال اصلی همچنان باقی است: چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟
۲. چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟
در هفته‌های منتهی به جنگ، تحلیل‌های نظامی هشدار می‌دادند که ایران قادر است مراکز کلیدی فرماندهی و ارتباطی اسرائیل را هدف قرار دهد.
هم‌زمان، تنش‌هایی میان رئیس ستاد کل، هرتسی هالوی، و رئیس موساد بر سر راهبرد جنگی و زمان پاسخ‌گویی نظامی وجود داشت.
این تنش‌ها و تهدیدها باعث شد بخشی از مقامات تصمیم به تشکیل مرکز فرماندهی مستقل بگیرند که از درگیری‌های داخلی بین نهادهای امنیتی دور بماند.
شواهد نشان می‌دهد که پاسخ به این سؤال – چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟ – به ترکیبی از تهدیدات بیرونی و شکاف‌های داخلی بازمی‌گردد.
۳. واکنش‌ها و پیامدها پس از جنگ
پس از پایان دور اول درگیری‌ها، برخی نمایندگان کنست تشکیل این مرکز را «نقض نظم دموکراتیک نظامی» دانستند، زیرا بسیاری از وزرای دولت حتی از وجود آن بی‌اطلاع بودند.
بنی گانتس، وزیر دفاع سابق، این اقدام را «اعترافی ضمنی به فلج ساختاری در رأس فرماندهی ارتش» توصیف کرد.
در مقابل، برخی آن را اقدامی منطقی در مواجهه با یک سناریوی چند جبهه‌ای توصیف کرده‌اند.
با این حال، این تحول ممکن است الگویی جدید در جنگ‌های آینده باشد: تشکیل ساختارهای پشتیبان در دل ساختار رسمی.
در میان تحلیل‌ها، پرسش تکرار می‌شود: چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟ و آیا آنچه پنهان شد، خطرناک‌تر از چیزی بود که علنی شد؟
مطالعه بيشتر: آیا ایران آماده مین‌گذاری در تنگه هرمز است؟ پیامدهای این اقدام چه خواهد بود؟
جمع‌بندی
تشکیل ستاد فرماندهی جایگزین توسط اسرائیل در جریان جنگ اخیر با ایران، تنها یک اقدام احتیاطی نبود.
این تصمیم بازتابی بود از نگرانی‌های امنیتی، اختلافات راهبردی، و شاید نشانه‌ای از آغاز شکاف در درون ساختار فرماندهی اسرائیل.
برخی آن را نشانه‌ای از ضعف، و دیگران آن را الگویی نوین برای بقا در شرایط بحرانی می‌دانند.
اما تا زمانی که ابعاد کامل این تصمیم روشن نشود، یک پرسش همچنان مطرح است: چرا اسرائیل در جریان جنگ با ایران، ستاد فرماندهی جایگزین تشکیل داد؟
