در اظهارنظری مهم که نشانگر تحولات تازه در سیاست منطقه‌ای است، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز جمعه اعلام کرد که مسکو از روند عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس استقبال می‌کند. او این روند را گامی ضروری برای تحقق «ثبات جمعی» در خاورمیانه توصیف کرد؛ به‌ویژه در پی تنش‌هایی که از جنگ اخیر میان تهران و تل‌آویو برجای مانده است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که نشانه‌های نزدیکی دیپلماتیک میان تهران و برخی پایتخت‌های عربی، بار دیگر نقشه قدرت در منطقه را تحت تأثیر قرار داده است.
روسیه و سیاست پر کردن خلأ آمریکا در خاورمیانه
لاوروف در نشست خبری خود در مسکو تأکید کرد که «صلح در خلیج فارس بدون گفت‌وگوی مستقیم و فراگیر میان ایران و همسایگانش ممکن نیست». او همچنین اعلام کرد که روسیه نقش مهمی در ایجاد کانال‌های ارتباطی غیرعلنی میان طرف‌ها در ماه‌های اخیر ایفا کرده است. از نظر مسکو، عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه با عربستان سعودی، کلید کاهش تنش در سراسر خاورمیانه، از یمن تا سوریه و لبنان است.
در حالی که روسیه تلاش دارد خود را به‌عنوان ضامن تعادل منطقه‌ای معرفی کند، تحلیلگران معتقدند که کرملین در پی استفاده از خلأ نفوذ آمریکا در منطقه است تا خود را به‌عنوان میانجی اصلی جایگزین کند. این روند پس از توافق ایران و عربستان که در سال ۲۰۲۳ با میانجی‌گری چین حاصل شد، شتاب بیشتری گرفته است.
از خصومت تا گفت‌وگو: عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس
موضوع عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس، پس از سال‌ها تنش، ترور و جنگ‌های نیابتی، اکنون به یکی از اولویت‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. جنگ اخیر ایران و اسرائیل ضعف ساختارهای امنیتی خلیج فارس را آشکار ساخت و نشان داد که هرگونه درگیری میان ایران و بازیگران منطقه‌ای می‌تواند منطقه را به آتش بکشد.
بر اساس گزارش‌های دیپلماتیک، دیدارهایی محرمانه در عمان و قطر میان نمایندگان ایران و کشورهای عربی، از جمله عربستان، امارات و کویت، با میانجی‌گری چین و روسیه برگزار شده است. این مذاکرات بر گشایش تدریجی کانال‌های همکاری اقتصادی و امنیتی متمرکز بوده‌اند.
این تحولات می‌توانند به کاهش تنش در مناطقی همچون عراق و سوریه کمک کنند؛ جایی که منافع ایران و کشورهای عربی بارها با یکدیگر برخورد داشته‌اند و تلاش‌های غرب برای حل بحران‌ها به نتیجه نرسیده است.
فرصت‌ها و نگرانی‌ها در سایه تحولات پس از جنگ
اگرچه از سوی بسیاری از بازیگران منطقه‌ای از عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس استقبال شده، اما هنوز چالش‌های جدی در این مسیر وجود دارد. نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران، حمایت جمهوری اسلامی از گروه‌های مسلح، و نفوذ سپاه پاسداران در کشورهای منطقه، همچنان در دستور کار پایتخت‌های عربی قرار دارد.
با این حال، شرایط ژئوپلیتیکی در حال تغییر است. آمریکا به‌تدریج از منطقه عقب‌نشینی می‌کند و تکیه بر ضمانت‌های امنیتی آن با تردید مواجه شده است. در مقابل، چین و روسیه در حال تقویت نفوذ خود در حوزه دیپلماسی و اقتصاد هستند.
در چنین فضایی، تحلیلگران بر این باورند که «واقع‌گرایی سیاسی» در حال تسلط بر تصمیمات دولت‌های عربی است. آن‌ها دریافته‌اند که گفت‌وگو و تعامل با ایران، گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر از رویارویی نظامی است؛ به‌ویژه در شرایط ناپایدار اقتصادی و افزایش تهدیدات فرامرزی.
مطالعه بيشتر : آیا مرحله خطرناک‌تری میان ایران و اسرائیل آغاز شده است؟
نتیجه‌گیری: میان واقع‌گرایی و بلندپروازی
آینده عادی‌سازی روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس به عواملی پیچیده وابسته است؛ از محاسبات منافع گرفته تا دغدغه‌های امنیتی و فشارهای بین‌المللی. با این حال، اظهارات روسیه صرفاً یک ژست دیپلماتیک نیست، بلکه بازتابی از تحولات جدی در توازن قدرت منطقه‌ای است.
آیا مسکو می‌تواند نقش میانجی مؤثر را ایفا کند؟ آیا کشورهای خلیج فارس می‌توانند بر اختلافات دیرینه با تهران فائق آیند؟ ماه‌ها و شاید هفته‌های آینده، پاسخ این پرسش‌ها را مشخص خواهند کرد.
