به تازگی بلومبرگ گزارش داده است که در جریان مذاکرات هسته‌ای اخیر، «پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا. براساس این گزارش، هدف از این پیشنهاد کاهش تحریم‌ها و جذب صنایع آمریکایی به بخش‌های انرژی و هسته‌ای ایران بوده است.
این خبر بی‌سابقه که در کنار اظهارات مقامات ایرانی و آمریکایی مطرح شده است، واکنش‌های متنوعی در عرصه بین‌المللی برانگیخته است. برای مثال عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در یادداشتی در واشنگتن‌پست نوشته است یک توافق جدید می‌تواند دسترسی شرکت‌های آمریکایی به «فرصت اقتصادی هزار میلیارد دلاری» در ایران را فراهم کند.
در این گزارش تحلیلی، جنبه‌های مختلف این پیشنهاد پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا و پیامدهای احتمالی آن را در ایالات متحده، اسرائیل و دیگر بازیگران منطقه بررسی می‌کنیم.
پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا: بازتاب در ایالات متحده
در آمریکا واکنش‌ها تا این لحظه رسمی نبوده و مقام‌های دولتی به صراحت درباره آن اظهارنظر نکرده‌اند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با اشاره به این خبر اعلام کرد که مذاکره درباره این مسائل «به صورت علنی در راستای منافع ملی آمریکا نیست».
همچنین شورای امنیت ملی کاخ سفید تصریح کرده است که جزئیات پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا را «نه تأیید و نه تکذیب» می‌کند . از سوی دیگر، خود دونالد ترامپ پیش‌تر گفته بود «من می‌خواهم ایران شکوفا شود.. اما ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد».
در صحنه سیاسی داخلی آمریکا، جمهوری‌خواهان عموماً نسبت به هرگونه امتیازدهی به تهران بدبین‌اند و بر لزوم نظارت شدید بر برنامه هسته‌ای ایران تأکید می‌کنند، در حالی که دموکرات‌ها بر ضرورت پایبندی کامل ایران به توافق تاکید دارند. تحلیلگران نیز اشاره کرده‌اند که این پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا تا حدودی شبیه راهبرد روسیه در مذاکره برای پایان جنگ اوکراین است که با ارائه مشوق اقتصادی، طرف مقابل را به توافق تشویق کنند.
با این حال تردیدها و بی‌اعتمادی گسترده‌ای در واشنگتن وجود دارد و بسیاری از ناظران معتقدند تا زمانی که تضمین‌های کافی برای عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای وجود نداشته باشد، پیشرفت مذاکرات دشوار خواهد بود.
واکنش اسرائیل: نگرانی‌ها و هشدارها
برای اسرائیل این پیشنهاد در چارچوب امنیت ملی بررسی می‌شود و رهبران اسرائیلی معمولاً با هرگونه توافقی که تهدید هسته‌ای تهران را کاهش ندهد، به شدت مخالفت می‌کنند.
روزنامه جروزالم‌پست به نقل از یک مقام امنیتی اسرائیلی گزارش کرد که تل‌آویو در حال برآورد احتمال حصول توافق است، اما «هنوز نشانه‌ای از تضمین برچیدن کامل تأسیسات غنی‌سازی» یا تغییر بنیادین در ساختار برنامه هسته‌ای ایران ندیده است.
به عبارت دیگر، اسرائیلی‌ها از پشت پرده مذاکرات مطلع‌اند و آشکارا هشدار داده‌اند که هر توافق ضعیف می‌تواند مجدداً صنایع هسته‌ای ایران را فعال کند. از این رو مقامات اسرائیلی همزمان در سطح سیاسی و رسانه‌ای تلاش می‌کنند آمریکا را به درخواست تضمین‌های بیشتر برای خنثی‌سازی تهدید هسته‌ای تهران وادار کنند.
برخی تحلیلگران معتقدند در صورت پیشرفت مذاکرات، اسرائیل از طریق افزایش همکاری اطلاعاتی و فشار بر کنگره تلاش خواهد کرد تا هرگونه امتیازی را که منافع امنیتی آن کشور را به خطر اندازد، مهار کند. همین رویکرد هشدارآمیز تل‌آویو نیز یکی از عوامل مهم در پیچیده شدن روند تصمیم‌گیری واشنگتن خواهد بود.
سایر بازیگران منطقه‌ای: فرصت‌ها یا چالش‌های تازه
در منطقه خاورمیانه واکنش‌ها اطراف پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا پیچیده‌تر است. کشورهای عرب حوزه خلیج فارس گرچه پیشینۀ تنش با ایران را دارند، اما در این میان منافع مشترکی نیز به چشم می‌خورد.
به‌عنوان نمونه، مقامات رسمی عربستان سعودی اعلام کرده‌اند که امیدوارند نتایج مذاکرات ایران و آمریکا به «تقویت امنیت، ثبات و صلح در منطقه» منجر شود . چنین موضع رسمی از سوی ریاض و همچنین نشانه‌های حمایت پشت‌پرده امارات و برخی دیگر نشان‌دهنده آن است که برخی کشورهای منطقه در نگاه واقع‌بینانه، کاهش تنش اقتصادی و امنیتی را به نفع خود می‌دانند. با این حال، تردید نیز وجود دارد. بسیاری از همسایگان ایران نگران نفوذ رو به گسترش تهران هستند و از طرح‌هایی که ممکن است قدرت اقتصادی و بین‌المللی ایران را افزایش دهد، واهمه دارند.
اطلاعات بیشتر در مورد: آیا تهران می‌تواند تروئیکای اروپایی را پیش از بازگشت به میز واشنگتن با خود همراه کند؟
همچنین بهبود روابط تهران و واشنگتن احتمالاً جایگاه قدرت‌های سنتی منطقه مانند اسرائیل و برخی کشورهای عرب را به چالش می‌کشد و می‌تواند معادلات استراتژیک را دگرگون کند. در مجموع، این «پیشنهاد یک تریلیون دلاری ایران به آمریکا» گرچه گشایشی بزرگ در مباحث اقتصادی است، اما تحقق عملی آن مستلزم غلبه بر موانع سیاسی و بی‌اعتمادی عمیق در منطقه و جهان است.